DEHB açılımı dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğudur. Çocuklarda ve gençlerde sıklıkla görülen davranışsal bir problemdir. Bir üst tanı olarak kullanılır. Dikkat eksikliğine ek olarak dürtüsel davranışlar, otokontrol bozuklukları ve hiperaktivite ile kendini gösterir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Yaygınlığı
Dünya çocukların %8-12’sini etkileyen Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan psikiyatrik bozukluklar arasında en sık görülen lerden biridir. Ergenlik dönemindeki kişilerde ise %6 olarak saptanmıştır. Çocuk rahatsızlığı olarak görülmekle birlikte DEHB yetişkinlerde görülme oranı %4’tür.
Hiperaktivite, bu problemin önemli bir parçası olmasına rağmen tek başına dikkat eksikliği de sık görülür. Çocuklarda hiperaktivite varlığında kolayca tanı konur fakat sadece dikkat eksikliğinde tanı koymak zorlaşır. Birçok faktöre aynı anda dikkatlice bakmak gereklidir. Dikkat eksikliği olan insanların bir çoğu hayatı boyu bu rahatsızlığın farkında olmadan sürdürür.
DEHB belirtileri nelerdir?
DEHB, çocukların farklı hareket etmesi ile karakterize edilir. DEHB olan çocuğun odaklanma ve dikkat sürdürme sorunu olduğu görülür. Çocukların bir kısmı söz verilmeden cevapları söyler.
Hiperaktivite belirtileri: Tertipsiz, dikkat dağıtıcı olurlar. Unutkanlıkta buna eşlik eder. Bolca hayal kurarlar. Eşyalarını kaybeder ve ödevleri sonlandırmakta zorlanırlar. Çok hareketli olurlar, çok fazla konuşurlar ve etraflarının konuşmalarını bölerler.
Toplumun ekserisi bu davranışları bazen yapar. Bunları bazen yaparsanız, DEHB oldunuz demek değildir. DEHB olan çocuklar genelde bu davranışları yaparlar. Bu davranışlar evde ve okulda problemlere neden olur.
DEHB olan çocuklar kaygılı, asabi, öfkeli ve hüzünlü olurlar. Çocuklar DEHB deyince tedavisi olan bir rahatsızlık olduğunu bilmelidir.
Bir çocuğun DEHB olduğuna dair kanaatimiz varsa önce çocuğu doktora göndermemiz gereklidir. Doktor çocuğu psikolojik danışman, çocuk psikiyatristi veya başka uzmana yönlendirir. Bu meslek elemanlarının hepsi DEHB konusunu bilen uzmanlardır. Doktorun, DEHB gibi olan ancak farklı tanı ve tedavi çeşitlerine sahip hastalıklarla arasında ayrımın yapmaktır.
Odaklanma problemi yaşayan, dürtüsel olan, aşırı hareketliliğe sahip çocuklara genelde DEHB tanısı konulur. DEHB nedenleri hakkında bir hayli farklı döküman ve konuşan var. Tedavi sırasında ilaç kullanımı da tartışmalı bir konudur. DEHB tanı ve tedavisinde, kapsamlı bir bakış açısı takip edilmeli, medikal tedavi son olarak düşünülmelidir.
DEHB kimlerde görülür ?
Çocuklukta DEHB erkeklerde daha fazla görülür. Bazı verilerde %50, bazı verilerde %20 ‘ye varan oranlar tespit edilmiştir. Yaş ilerledikçe kadınlarda görülme sıklığı fazlalaşmakta ve erkeklerle eşitlenmektedir.
Dikkat eksikliği nedir?
Dikkat dağınıklığı olarakta adlandırılır. DSM-5’e göre sendromun adı, Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olarak adlandırılır. Dikkat eksikliği bozukluğu, bu bozukluğun, bir alt tipi olarak adlandırılır.
Geçmişte bu rahatsızlık tanımlanmadığı için pek çok kişi hayatta başarısız olarak damgalanmış ve suçlanmıştır.
Dikkat eksikliği belirtileri nelerdir?
Dikkat eksikliği en çok çocukların okul başarısını etkiler. Normal bir zeka puanına sahip olmalarına rağmen yaşıtlarına kıyasla okul başarısı düşüktür. Öğrenci odaklanamaz, sürekli ilgisi dağılır. Bir de arka sırada oturma, sınıfın kalabalığı, öğretmenin tekdüze ders anlatması da eklendiğinde durum içinden çıkılmaz bir hal alır.
Dikkat eksikliği olan çocuğun özellikleri, genellikle hayallere dalma, anlatılanları dinlememe, şeklinde anlatılır. Bu problemin aynısını yetişkinlerde de görülür , bireyler detaylara dikkat etmez, verilen komutlara uyum sağlayamaz ve organizasyon problemleri yaşar. Bazen bireyler günlük rutin işlerini yapamaz ve dikkatleri hızla tükenir
Kişide Hiperaktivite de bulunduğunda kişiler aynı yerde uzun süreli sabit duramaz, oturamaz. Bu durumla birlikte artık tanımız Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olmuştur.
Fakat buradaki en önemli ilke her zaman genellikle aynı hareketliliğini sürdürülmesidir. Bazen disiplin ve aşırı şımartılmayla da karışabilir. Çok konuşma durumu ve karşısındaki kişilerin konuşmasını bitirmesini bekleyememe görülür. Sabır sınırlıdır bekleme gerektiren ya da sırayla yapılması gereken işleri yapmakta sorun yaşar. Çocuklarda sürekli koşma, tırmanma, zıplama atlama gibi aşırı hareketli davranışlar görülür.
Yetişkinlerde DEHB belirtileri ise, sürekli bir işten diğerine koşma şeklindedir. Ama bu kişiler, hiçbir işi tam olarak tamamlayamaz. Sendromun en önemli belirtilerinden biri olan dürtüsellik tr. Dürtüsellik kişinin kendini ve yapılan davranışın sonunu düşünmeden yapılan ani davranışlar şeklinde görülür.
Çocuklarda sabırsızlık, arkadaşının elinden oyuncaklarını alma, oyun sırasında sırayı bekleme, olmayan yerlerde aşırı konuşma, karşısındaki konuşurken sözünü kesme, bağırma ve gülme şeklinde görülür. Ayrıca , kendini tehlikeye atacak davranışlarda da bulunabilir. Erişkinlerde ise karşısındakinin sözünü kesme, sonunu düşünmeden maceralara atılmak , muhatabını kıracak şekilde konuşma, sıra bekleyememe şeklinde görülür.
Dikkat eksikliği ilaçları genelde Ritalin, Dexedrine ve Pemoline dir
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) nedenleri nelerdir?
Dikkat eksikliği bozukluğunun da, beyin kimyası ve fonksiyonlarında bozukluklar saptanmıştır. Özellikle dikkati toplamayı sağlayan beyin bölgelerinde, düşük fonksiyon ya da küçülme izlenmiştir. Ayrıca genetik geçiş de bu hastalığın nedenleri arasındadır.
Anne babasından birinde DEHB olan çocukların DEHB olma oranı artar. Fakat bazı uzmanlar bunun nedenin sosyal öğrenme olduğunu vurgulamışlardır. Etraflıca işini aceleye getirmeyen bir uzman tarafından incelenmelidir. Erken doğum ve kafa travmalarının da DEHB nedenleri arasında olduğu kabul edilmektedir. Gebelik sırasında alkol ve sigara tüketiminin de DEHB ye sebep olur.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ( DEHB ) çeşitleri nelerdir?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) üç ana belirleyicisi vardır:
- Dikkatsizlik,
- Hiperaktivite
- Dürtüsellik.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun (DEHB), bu üç semptomun görülme şekillerine göre üç farklı tipi vardır.
En sık görülen tip,
- Üç semptomun da olduğu tiptir.
- Hiperaktivitenin görülmediği sadece dikkat eksikliğinin görüldüğü tip, dikkat eksikliği bozukluğu olarak adlandırılır.
- Diğerlerine göre nadir görülen bir tip olan hiperaktif ve dürtüsel tipte ise dikkat eksikliği görülmez.
DEHB tanısı nasıl konur?
Daha öncede vurguladığımız gibi DEHB bir torba tanıdır. Son zamanlarda olan travmalar , depresyon , yanlış ilaç kullanımı gibi başka problemler olup olmadığına dikkat edilmeli . Fark edilemeyen nöbetler, tiroit problemleri, uyku bozuklukları, kaygı bozukluğu , ve kurşun zehirlenmesi de dikkat eksikliği bozukluğu benzetilebilir. Bu tanılar kontrol edilmeden tanı koymak tehlikelidir. DEHB’nun teşhisinde kesin olarak sonuç veren tek bir test mevcut olmadığı için birçok enstitü kendine ait birtakım envanterler oluşturmuştur. envanterler şu şekildedir:
Dikkat Eksikliği Testi
- Swanson, Nolan and Pelham (SNAP) envanterleri
- Vanderbilt skalası envanterleri
- Conners envanterleri
- DEHB Ölçme envanterleri
- (ADHD-RS-V)
- Erişkin Kendi Kendine Değerlendirme envanterleri (ASRS)
- Bunların haricinde en pratik kullanılan ve en kapsamlı testlerden biri de b2 dikkat testidir. Dikkatin ölçebilen birçok alanı vardır. b2 Dikkat Testi seçici dikkat (odaklanma), dikkat sürekliliği ve psikomotor hızı hakkında online ortamda ölçme yapmak için geliştirilmiştir.
- Moxo Testi
Dikkat 3’e ayrılır;
-
Seçici Dikkat (Odaklanma), tek bir uyarana yoğunlaşabilme yeteneği, konsantrasyon,
- Dikkatte Süreklilik şöyle tanımlanabilir; Bir işe başladığı anla, bitirdiği an arasındaki performans düzeyinin birbirine çok yakın olması,
- Psikomotor Hız, algıladığını şeyleri davranışa döndürme hızını ifade eder.
DEHB testi kesin bir bilgi vermemektedir. Testin nedeni kendinizle ilgili farkındalığınızı tespit etmek içindir. tek başına tanı konulamaz.
Dikkat ve hiperaktivite eksikliği (DEHB) tedavisi
Dikkat eksikliği bozukluğu tanısı alan kişinin tedavisi, kişinin kendine ait özelliklerine göre düzenlenir. Dikkat eksikliğine eşlik eden hiperaktivite olduğunda farklı tedavi yöntemleri vardır. İlaçsız tedavide bilişsel ve fiziksel egzersizler önemlidir.
Çocuklarda ilaçsız tedavi, çocuğun aldığı terapi ve eğitimlerin önemlidir. Ayrıca ebeveyn eğitimini de gerektirir. Ailenin anlayışlı ve sabırlı olması gerekir. Çocuğun yaptığı davranışlarının yaramazlıktan değil bir rahatsızlıktan kaynaklandığı bilinmelidir. Tedavi süreci boyunca ailenin öğretmenlerle ve ailenin hekimle sürekli olarak irtibat hâlinde olması, tedavinin için önemlidir.
Eğer siz de kendinizde ya da çocuğunuzda dikkat eksikliği belirtileri olduğunu düşünüyorsanız, en yakın psiko sağlık kuruluşuna başvurun.
DEHB ilaçları
DEHB tedavisinde kullanılan ilaçlar (stimulan) dediğimiz ilaç grubudur. Bu grupta Metilfenidat (Ritalin), Dexedrine ve Pemoline adı verilen ilaçlar vardır..
